Độ tuổi dậy thì là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và cách trị dậy thì sớm

Tuổi dậy thì là giai đoạn mà ai cũng phải trải qua, nó không chỉ đơn giản là sự thay đổi về ngoại hình mà còn cả tâm sinh lý. Trẻ sẽ dần khác hơn trước, chính chắn hơn, nhạy cảm ơn, đặc biệt là những rung động về tình yêu khác giới của các bạn gái. Đây quả thực là thời điểm quan trọng để các bậc phụ huynh thể hiện tình yêu thương, sự quan tâm, giúp con cái đi đúng hướng trong bước ngoặt lớn của cuộc đời này. Vậy tuổi dậy thì là gì? Hiểu rõ hơn về khái niệm này sẽ giúp ba mẹ dễ dàng làm bạn cùng con ở thời điểm này. 

Tuổi dậy thì là gì? 

Tuổi dậy thì là gì? Tuổi dậy thì là thời điểm cơ thể chuyển sang độ tuổi người lớn. Ở mỗi đối tượng có một độ tuổi dậy thì khác nhau và nó kéo dài qua nhiều năm, nhưng nằm trong khoảng sớm nhất là 8 tuổi, muộn nhất là 13 tuổi. Để bắt đầu cho quá trình phát triển này, đầu tiên não bộ sẽ ra tín hiệu và chuyển đi khắp các bộ phận khác bằng các hormone.

Khác với sự mạnh mẽ của nam giới, nữ giới lại yếu đuối hơn nên trong giai đoạn dậy thì tất dễ bị tổn thương. Do đó chủ đề về tuổi dậy thì ở bé gái nhận được rất nhiều sự quan tâm từ người lớn. 

Dấu hiệu dậy thì thành công ở nữ

Dậy thì luôn có những dấu hiệu nhận biết rõ rệt, mỗi giới tính có một biểu hiện dậy thì riêng biệt, nếu là ở nữ thì sẽ có hiện tượng dưới đây: 

• Xương tăng trưởng kích thích chiều cao phát triển hơn
• Xuất hiện lông vùng kín, lông vùng da dưới cánh tay
• Xảy ra hiện tượng kinh nguyệt
• Nguy cơ thụ thai khá cao vì trứng trong mỗi chu kỳ rụng khá nhiều

Những dấu hiệu này không có một trật tự nhất định, chúng bộc lộ một cách tự phát trên mỗi cơ thể khác nhau. Cụ thể: 

Ngực phát triển

Ngực là một trong những bộ phận giúp ta nhận biết rõ ràng bé gái đang có trong thời kì dậy thì. Thông thường, đối tượng có cân nặng lớn hơn thì ngực cũng theo đó mà phát triển to hơn, những bạn có cơ địa gầy đôi khi ngực cũng không có quá nhiều sự thay đổi. Điều này dễ dẫn đến cảm giác ngại ngùng, khó xử khi so sánh với những người khác. 

Song song với điều đó là tâm lý lo lắng khi ngực chỉ phát triển một bên. Tuy nhiên đây là hiện tượng hoàn toàn bình thường mà bé nào cũng có thể gặp phải. 

Quá trình phát triển tự nhiên của ngực:

• Hình thành cục u nhỏ mềm được gọi là nụ vú, thời gian đầu sẽ không tránh khỏi tình trạng đau nhức, ngứa ngày nhưng nó cũng tự động hết trong vài năm
• Núm vú chuyển màu thành hồng hoặc nâu và có một vài cọng lông
• Quầng vú xung quanh lan rộng ra 

Mọc lông 

Lông là bộ phận xuất hiện khi còn nhỏ và chủ yếu là ở tay và chân, tuy nhiên lông sẽ mọc dày lên và bắt đầu hình thành ở những vùng mới như vùng kín và cánh tay. Sợi lông cũng cứng và dày hơn rất nhiều. Do sự tác động của các hormone ở các tuyến thượng thận kích thích lông mu và lông ở tay chân.

Ra dịch âm đạo 

Ra dịch âm đạo là hiện tượng thường gặp, nó còn được gọi là khí hư có màu trắng hơi đục hoặc trong suốt. Đây cũng là dấu hiệu cho thấy cơ thể của bé gái gần xuất hiện kinh nguyệt. Khí hư là hiện tượng bình thường do sự tăng lên nhanh chóng của hormone estrogen, tình trạng này thường xuất hiện từ nửa năm cho đến 1 năm và có thể kéo dài cho đến lúc trưởng thành. 

Thay đổi chiều cao 

Tăng chiều cao xuất hiện ở cả nam và nữ, các hormone kích thích xương phát triển, các khung xương sẽ dài ra. Theo như nhiều nghiên cứu, tuổi dậy thì quyết định tới 20% sự phát triển chiều cao của một con người, đây là thời gian mà tốc độ phát triển của xương diễn ra nhanh nhất và giảm dần sau khi kinh nguyệt xảy ra. 

Do sự chênh lệch giữa mật độ xương, khung xương,…nên nguy cơ trẻ dậy thì bị loãng xương, gãy xương khá cao.

Có kinh nguyệt 

Kinh nguyệt là dấu hiệu chính đánh dấu cột mốc quan trọng về sự thay đổi thành người lớn về mặt sinh dục và khả năng thụ thai. So với các dấu hiệu còn lại thì nó lại đến cuối cùng, thậm chí là 3 năm sau thời điểm được cho là đã dậy thì nhưng lại nhận vai trò cực kỳ quan trọng. Vì vậy nếu ai hỏi tuổi dậy thì là gì thì có thể trả lời là thời điểm ra kinh nguyệt. 

Sự lớn lên về mặt thể chất giúp niêm mạc tử cung dày lên một lớp và được các mạch máu đến nuôi. Mỗi lần tới chu kỳ kinh nguyệt, buồng trứng phóng thích nhưng không được tinh trùng hấp thụ nên sẽ được đẩy ra ngoài hòa cùng máu tử cung mà người ta hay gọi là chảy máu kinh. 

Số máu chỉ nhiều trong 3 ngày đầu và về sau thì ít dần, một kỳ kinh nguyệt thông thường kéo dài trong vòng 7 ngày. Màu máu kinh cũng khác nhau, có thể sẫm hoặc tươi phụ thuộc vào cơ địa của mỗi người. Kèm theo đó là các triệu chứng đau bụng kinh, chậm kinh, trễ kinh,… Vì cơ thể chưa kịp thích ứng với sự thay đổi đột ngột này nên dễ làm xáo trộn tính ổn định của kinh nguyệt, tuy nhiên chỉ là trong thời gian đầu, trong vòng 3 năm trở lại. 

Một chu kỳ kinh nguyệt bình thường sẽ quay trở lại từ 25 – 30 ngày, do đó nếu chậm kinh kéo dài hơn 3 tháng thì nên trực tiếp đến gặp bác sĩ phụ khoa để được thăm khám và đưa ra liệu trình điều trị phù hợp. 

Phát triển khung xương chậu 

Khác với bé trai tăng về cơ bắp khi đến tuổi trưởng thành thì bé gái là gặp tình trạng tăng về chất béo. Sự tích tụ mỡ diễn ra ở ngực, mông, đùi và bụng, tạo nên những đường cong quyến rũ đánh dấu sự trưởng thành. Khi mỡ tập trung ở mông cộng với việc khung xương chậu đã phát triển to hơn trước đó giúp mông trông đầy đặn hơn rất nhiều. 

Nguyên nhân để mỡ tích tụ là do tế bào mỡ – leptin sản xuất ra hormone kích thích. Đây cũng là điều dễ hiểu khi những bé gái có cân nặng vượt trội hơn lại dậy thì sớm vì số lượng các tế bào mỡ khá nhiều. 

Nổi mụn trứng cá

Một dấu hiệu mà chắc chắn không bạn nữ mong muốn chính là việc nổi mụn, đặc biệt là mụn trứng cá trên làn da. Nội tiết tố bị rối loạn kích thích tuyến bã nhờn hoạt động liên tục – một nguyên nhân chính gây nên các nốt mụn kém sắc trên làn da. 

Không chỉ mọc lên mặt mà mụn còn có xu hướng xuất hiện trên lưng, ngực, cổ,…Dù vậy vẫn không được tác động mạnh và nặn mụn bừa bãi sẽ để lại di chứng thâm sẹo trên da về sau. Có một số trường hợp mụn sẽ tự hết khi qua giai đoạn dậy thì, do đó hãy cẩn thận trong việc chăm sóc và bảo vệ làn da mụn của mình. 

Có mùi cơ thể

Dậy thì giúp khung xương dài ra, cơ thể trông lớn hơn, lông trên da nhiều hơn và thậm chí là các tuyến mồ hôi cũng to hơn bất ngờ. Điều này vô tình làm tăng mùi cơ thể, đổ nhiều mồ hôi đặc biệt là những chỗ kín nặng mùi như vùng da dưới nách. 

Để giảm sự tự ti,e ngại, ngăn ngừa mùi hôi khó chịu trước đám đông thì nên thực hiện các chế độ vệ sinh nghiêm ngặt như tắm rửa sạch sẽ, dùng thêm các sản phẩm khử mùi và làm sạch trên da, giặt đồ mỗi ngày và khử khuẩn các đồ đạc cá nhân. 

Thay đổi tâm sinh lí

Những dấu hiệu dậy thì trên đây ít nhiều là cơ thể khó chịu với sự thay đổi quá đột ngột này, ảnh hưởng luôn cảm xúc và tâm sinh lý của trẻ. Cảm xúc phát triển nhanh nên rất nhạy cảm, kèm theo những suy nghĩ sâu hơn nên người lớn cần chú ý hành động và lời nói của mình để không khiến trẻ bị tổn thương về tâm lý. 

Một số cảm xúc thường bộc lộ là căng thẳng, lo lắng, chán nản, buồn bã và dần có những cảm xúc mãnh liệt trong suốt quá trình trưởng thành. 

Tuổi dậy thì ở bé gái bắt đầu khi nào?

Không có tiêu chuẩn nào chính xác quy định chung về độ tuổi dậy thì ở tất cả các bé gái, như đã nói ở trên nó phụ thuộc vào nhiều yếu tố như cân nặng, chế độ ăn uống, vận động. Đối tượng thừa cân sẽ dậy thì sớm và thiếu cân thì quá trình dậy thì đến muộn hơn. 

Quá trình diễn ra sự thay đổi về tuổi trưởng thành là cơ chế tự sản sinh hormone giải phóng GnRH. Đây chưa phải là hormone dậy thì mà GnRH đi đến tuyến yên, tại đây nó kích thích 2 loại hormone quan trọng là hormone dậy thì và hormone kích thích nang trứng. Chúng bắt đầu tác động đến các cơ quan sinh sản và sinh dục như di chuyển đến buồng trứng, kích thích ngực, da, xương, tóc, cơ bắp phát triển. 

Trẻ dậy thì sớm có nguy hiểm không? 

Nhiều cha mẹ vẫn luôn lo lắng rằng tại sao với độ tuổi hiện tại thì con mình lại dậy thì sớm đến như vậy, không biết việc đó có ảnh hưởng gì đến sức khoẻ và chức năng làm mẹ của các bé gái hay không. Đọc các thông tin bên dưới để tìm được câu trả lời thuyết phục nhất. 

Dậy thì sớm có thể xảy đến với cả các bé trai và bé gái, bao gồm nhiều triệu chứng. Bé gái dậy thì sớm sẽ to tuyến vú trước tiên, tiếp đến là chiều cao, cuối cùng là đến các dấu hiệu còn lại. Đối với các bé gái có thân hình hay đầy đặn thì sự phát triển của vú sẽ khó phát hiện và bị nhầm tưởng là mỡ. Dậy thì sớm ở con trai khó thấy hơn rất nhiều, vì nó bộc lộ qua việc tăng thể tích tinh hoàn ở bên trong cơ thể. Dần về sau sẽ kéo theo các triệu chứng là vỡ giọng, mọc lông, nổi mụn,… 

Theo như khoa học thì đa số trẻ em đều tới độ tuổi đó mới bắt đầu dậy thì. Sự xuất hiện dậy thì sớm là phản khoa học và cũng ảnh hưởng ít nhiều đến sức khoẻ và sự phát triển của cơ thể. 

• Đầu tiên là kể đến chiều cao: Chiều cao phát triển quá sớm sẽ khiến nó bị chậm lại, thậm chí là thấp hơn các bạn dậy thì sau
• Tạo nên tâm lý mặc cảm vì sự thay đổi ngoại hình so với các bạn cùng trang lứa
• Dễ xảy ra các mối quan hệ tình dục 

Do đó các bậc phụ huynh không nên lơ là, mất quan tâm đến con em để phát hiện sớm tình hình dậy thì sớm và tìm cách khắc phục những tác hại có thể xảy ra. 

Làm gì khi dậy thì sớm?

Việc xác định đúng độ tuổi dậy thì cực kì quan trọng, vì vậy nếu phát hiện trẻ đang có dấu hiệu dậy thì sớm thì nên đến bệnh việc để được thăm khám và điều trị.

Các chẩn đoán 

Để chẩn đoán được trẻ có nguy cơ dậy thì sớm được hay không thì không thể tự quan sát bằng các biểu hiện bên ngoài mà cần sự trợ giúp từ các thiết bị y tế hiện đại được thực hiện bởi các bác sĩ có chuyên môn trong nghề. 

Một số phương pháp có thể áp dụng là:

• Siêu âm bụng
• Siêu âm tử cung
• Siêu âm buồng trứng
• Xét nghiệm máu
• Chụp X- quang

Tuỳ thuộc vào từng nguyên nhân, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị hợp lý:

• Tiếp xúc với mỹ phẩm gây dậy thì sớm thì chỉ cần ngừng sử dụng
• Dậy thì sớm do phẫu thuật khối u
• Những lý do dậy thì do cơ chế tự phát của cơ thể thì chỉ cần dùng thuốc

Phương pháp phòng ngừa

Xây dựng phương pháp phòng ngừa từ những nguyên nhân sẽ ngăn ngừa tình trạng dậy thì sớm, ức chế các cảm giác khó chịu trong suốt giai đoạn thay đổi về thể chất và tâm lý: 

• Cân bằng chế độ ăn uống, bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng nhưng đừng ăn nhiều chất béo dư thừa khiến cân nặng tăng mất kiểm soát. Thực phẩm cần tránh là bánh kẹo, nước uống có ga, đồ ăn vặt, món ăn nhiều dầu mỡ và thức ăn nhanh
• Có thể cho trẻ dùng các mỹ phẩm làm đẹp những sản phẩm phải chứa nội tiết tố sinh dục cho trẻ
• Bổ sung sữa hàng ngày để giúp xương chắc khỏe vì nhiều mẹ vẫn nghĩ rằng sữa có thể làm con dậy thì sớm hơn nhưng đó là một sai lầm

Chăm sóc sức khỏe trẻ tuổi dậy thì

Tuổi dậy thì là gì? Nên làm gì khi đến giai đoạn tuổi dậy thì? Sinh con đã khó, nuôi dạy con còn khó hơn đặc biệt là trong thời kỳ tâm sinh lý của con thay đổi. Cách chăm sóc và nuôi dạy của các bậc phụ huynh là chìa khóa quan trọng nắm giữ tương lai của trẻ sau này. 

Để ý chu kỳ kinh nguyệt 

Hiện tượng ra nhiều máu kinh khiến không ít cô bé lần đầu trải nghiệm gặp nhiều hoang mang cùng lo lắng. Do đó cần có những tư vấn từ người mẹ để con hiểu được đó là hiện tượng bình thường xảy ra của tất cả phụ nữ. Không quên hướng dẫn trẻ cách vệ sinh vùng kín và dùng các sản phẩm hỗ trợ trong suốt chu kỳ kinh nguyệt xảy ra. 

Chỉ cho bé gái hiểu được tác hại của việc ăn đồ lạnh, chạy nhảy, vận động mạnh, dùng đồ cay nóng và các thực phẩm kém lành mạnh khác. 

Chăm sóc vòng 1

Trước khi dậy thì vì vòng 1 còn nhỏ nên nhiều trẻ vẫn không dùng áo ngực hoặc dùng áo khá mỏng. Tuy nhiên với thời điểm ngực phát triển to hơn bình thường thì mẹ cần thay đổi và chọn cỡ áo ngực cho con mình. Đồng thời để sở hữu vòng 1 như ý muốn thì nên hướng dẫn tập các bài tập để tăng kích thước vòng 1.

Dưỡng da mụn 

Mụn trứng cá xuất hiện trên da rất nhiều, nhiều nốt còn kèm theo máu và chứa nhiều mủ gây đau nhức. Tuy nhiên nó có thể hoàn toàn đực cải thiện và tránh được tình trạng thâm sẹo khi thực hiện các bước chăm da dưới đây.

• Uống đủ 2 lít nước mỗi ngày
• Thực hiện đầy đủ các bước chăm sóc da tuổi dậy thì
• Chống nắng kĩ, sử dụng đồ bảo hộ chặt chẽ khi đi ra ngoài
• Ăn nhiều rau xanh và trái cây cho đẹp da
• Chủ động tìm gặp bác sĩ da liễu có nhiều kinh nghiệm để được thăm khám và điều trị

Chăm sóc lông trên da

Lông trên tay chân là điều bình thường những việc mọc nhiều lông ở vùng da dưới cánh tay gây nhiều ảnh hưởng trong cách ăn mặc và sinh hoạt hằng ngày nên nhiều bé gái tìm cách loại bỏ. Hãy hướng dẫn trẻ loại bỏ lông một cách an toàn, nhanh chóng bằng các công cụ hỗ trợ như dùng dao cạo lông, wax lông,..

Thúc đẩy cải thiện chiều cao

Chiều cao khá quan trọng trong tương lai, chiều cao thường chiếm ưu thế và có ích trong nhiều việc, đặc biệt là góp phần tăng độ thẩm mỹ cho vóc dáng. Khung xương đang phát triển nhanh trong lúc dậy thì cho nên hãy thực hiện các việc làm dưới đây để trẻ sở hữu được chiều cao vượt trội. 

• Tham gia các môn thể thao và bài tập tăng chiều cao như bơi lội, bóng rổ…
• Bổ sung thêm sữa tăng chiều cao
• Cân bằng giữa các nhóm chất với nhau

Để ý suy nghĩ của bé

Nhiều cha mẹ vì quá chú tâm vào công việc mà vô tình bỏ mặc, thờ ơ trong việc nuôi dạy con cái. Nó không chỉ tạo khoảng cách giữa người thân trong gia đình mà dễ làm trẻ rơi vào các hành động tiêu cực, việc làm xấu, bỏ học, ăn chơi. Để thấu hiểu và muốn biết con mình đang muốn điều gì thì nên dành nhiều thời gian để tâm sự và trò chuyện cùng con. Không nên áp đặt suy nghĩ của người lớn lên con trẻ, mà hãy cảm thông và đưa ra những lời khuyên tốt nhất. 

Hy vọng với những thông tin bổ ích đã được Huong.vn giới thiệu trên sẽ giúp ba mẹ hiểu được tuổi dậy thì là gì, từ đó sẽ có cách nuôi dạy con phù hợp. Hãy thật nhẹ nhàng thay vì hành động, dùng bạo lực thì các bậc phụ huynh nên dùng nhiều hơn những lời nói để cảm hoá tâm lý và suy nghĩ của trẻ.